فهرست مطالب

مجله زبانشناسی و گویش های خراسان
پیاپی 6 (بهار و تابستان 1391)

  • تاریخ انتشار: 1391/10/11
  • تعداد عناوین: 6
|
  • عاطفه سادات میرسعیدی، بتول علی نژاد صفحه 1
    گیگریش (1999) در کتاب خود تحت عنوان «لایه های واژگانی در زبان انگلیسی» با اشاره ای مختصر به نظریه «واج شناسی و ساختواژه واژگانی» کیپارسکی و مهانان که در سال های اخیر به میزان زیادی بر علم زبان شناسی، خصوصآ واج شناسی و ساختواژه تاثیرگذار بوده است، این انگاره را «وند– بنیاد» می داند؛ بدان معنا که خصوصیات ساختواژی هر لایه توسط خصوصیات مجموع وندهایی تعریف شده است که درارتباط با حضور در هر لایه با نشانه هایی که بیانگر خصوصیات آنهاست از هم تفکیک شده اند. وی ضمن تشریح ایرادها و کمبودهای مدل مذکور، تئوری جدیدی را درباره وندافزایی لایه ای معرفی کرده، آن را «پایه- بنیاد» می نامد که لایه را بر منبای پایه تعریف می کند نه بر اساس وندها. در قالب این تئوری، وندها آزادند در بیشتر از یک لایه اضافه شوند یا پیوند بخورند.گیگریش به منظور تشریح انگاره خود از زبان آلمانی مثال می آورد. مقاله حاضر که یک بررسی همزمانی است، وندافزایی را در زبان فارسی در قالب دو دیدگاه «وند– بنیاد» و «پایه – بنیاد» مورد تجزیه و تحلیل و بررسی قرار داده است. نتایج بررسی حاکی از آن است که وند افزایی در زبان فارسی بر مبنای دیدگاه «پایه – بنیاد» گیگریش به میزان بیشتری نسبت به دیدگاه «وند– بنیاد» کیپارسکی و دیگران قابل توضیح و تبیین است.
    کلیدواژگان: وندافزایی، وندهای اشتقاقی، وندهای تصریفی، اشتقاق، تصریف، انگاره وندبنیاد، انگاره پایه بنیاد، واژه سازی
  • زهرا اختیاری صفحه 29
    ساخت های مختلف از مصدر/æh/ در گویش مردم روستای تاریخی خانیک و روستاهای همجوار با آن رواج دارد. صیغه دوم شخص مفرد حال این مصدر در گویش مزبور، بازمانده ای از زبان سنسکریت و فارسی باستان است. برخی ساخت های مصدر/æh/چون به عنوان فعل اسنادی در معنای «هستن» و «بودن» به کار می رود، از افعال پر کاربرد در این گویش به شمار می آید. در این جستار، نشان داده شده که فعل /æh/ در گویش امروز مردم خانیک چه ساخت هایی دارد. همچنین پیشینه/æh/ در زبان سنسکریت، فارسی باستان، اوستایی و فارسی میانه بررسی و نیز صیغه های آن در گویش خانیک با دیگر گویش های امروزی که در آن ها رواج دارد مثل گویش های کاخک، فردوس و گزیک مقایسه شده است. مصدر/æh/در گویش خانیک و کاخک با مقداری تفاوت، کاربرد دارد و در گویش فردوس و گزیک ردپایی از آن دیده می شود. ساخت های ریشه/æh/در فارسی معیار وجود ندارد و به کار نمی رود. معیار تلفظ فعل ها در گویش خانیک براساس سخن گویشوران کهن سال است و در دیگر گویش ها بر اساس کتاب ها یا رساله هایی است که به بررسی این گویش ها پرداخته اند. صرف فعل های مصدر//æh/، در گویش خانیک، در جای دیگری نیامده و این مقاله اولین نوشته ای است که به معرفی آن پرداخته است.
    کلیدواژگان: æh، گویش خانیک، سنسکریت، فارسی باستان و اوستایی، کاخک، فردوس، گزیک
  • محمدرضا پهلوان نژاد، مهناز شاهرودی صفحه 51
    تحقیق حاضر با هدف بررسی توصیفی و همزمانی ویژگی های آوایی مشترک موجود در گونه های زبانی رایج در 20 منطقه از شهرستان سرخس صورت گرفته است. از این تعداد، مناطقی که شامل فرآیند های آوایی مورد نظر هستند ذکر شده است. همچنین داده هایی که در بررسی استفاده شده اند شامل 100 صورت زبانی است. داده های مورد بررسی به صورت مصاحبه و ضبط صدا گردآوری شده است. گویشوران اکثرا مردان سالخورده، کشاورز یا دامدار، کاسب و کم سواد یا بیسواد بودند که تمام عمر خود را در روستاها گذرانده اند. فرایندهای واجی مشاهده شده در گونه های مورد بررسی بدین ترتیب است: 1- همگونی همخوانی و واکه ای و دگرگونی واکه ای؛ 2- افزایش واکه پایانی؛ 3- حذف همخوان پایانی؛ 4- تبدیل واکه /e/، /o/، / i/ در هجای اولیه به واکه /a/. از نتایج دیگر این تحقیق وجود سه واجگونه /s/، /ż/، /q/ است که به آنها اشاره شده است.
  • سید حسین فاطمی، هاشم صادقی صفحه 67
    السامی فی الاسامی یکی از کتب مهم و معتبری است که در لغت عربی به فارسی تالیف شده است. مولف این فرهنگ گاه در برابر یک لغت عربی و گاه برای چند لغت عربی که پشت سر هم ذکر کرده، واژه یا ترکیبی از فارسی دری به عنوان معادل بیان نموده است. در این پژوهش: تعدادی از این گونه واژه های فرهنگ السامی فی الاسامی که هنوز در گویش های زنده خراسان رواج دارد اما دیگر در فارسی رسمی متداول نیست همراه با معنی و بعضا ریشه یابی آن ها بیان شده و سپس شواهدی از متون کهن دیگر که موید معانی مورد نظر این واژه هاست، ذکر گردیده است. برخی از این واژه ها پیشتر در ذیل فرهنگ های فارسی آمده، اما معنایی برای آن بیان نشده است.
    کلیدواژگان: السامی فی الاسامی، خراسان، گویش، فرهنگ عربی به فارسی
  • پروین دخت مشهور، غلام محمد فقیری صفحه 79
    مقاله حاضر با رویکرد سبک شناسی رایانشی- پیکره ای به بررسی توزیع فراوانی و درصدی انواع زمان در دفتر اول، دوم و سوم مثنوی می پردازد و بر این فرضیه استوار است که می توان با استفاده از متغیر زمان به میزان واقع گرایی، سبک روایی و جنبه هایی از صدای دستوری در این اثر دست یافت. مبانی نظری و کاربردی این نوشتار، تلفیقی از دستور نظام مند هلیدی و دستور سنتی است. پیکره زبانی آن شامل 16122 فعل در سه دفتر نخست مثنوی بوده که بر اساس روش نمونه گیری سیستماتیک انتخاب شده و 16 متغیر زمان در پیکره داده ها تحلیل شده است. یافته ها نشان می دهد در سه دفتر نخست مثنوی، زمان حال %63، گذشته %36 و آینده %5/0درصد افعال را به خود اختصاص داده است. این یافته ها بیانگر این نکات است که مولانا در اشاره گری زمانی فلسفه روانشناسی انسانگرایانه داشته که به زندگی در اینجا و اکنون می اندیشد. همچنین وی از داستان ها و رویدادهای گذشته نیز برای تبیین احوال افراد استفاده می کند و سپس به پند و نصیحت می پردازد که سبک روایی نقل، نتیجه گیری و نصیحت را در مثنوی تایید می کند.
    کلیدواژگان: زمان، ساختار روایی، انسانگرایانه، پیکره ای - رایانشی
  • سید آیت الله رزمجو، لیلا بلوچ صفحه 101
    هدف این پژوهش، نخست بررسی ترجیح دانشجویان ایرانی در کاربرد خوش گوییات در زبان فارسی است و در مرتبه دوم، تاثیر عوامل زیستی، اجتماعی-فرهنگی و تحصیلی در به کارگیری خوش گوییات است. این پژوهش با استفاده از روش دلفی انجام گردید؛ برای این منظور جهت گردآوری اطلاعات، از دو نوع پرسشنامه باز و سازمان یافته استفاده شد. تعداد 130 نفر دانشجوی زن و مرد در دو مقطع تحصیلی کارشناسی و کارشناسی ارشد از میان رشته های تحصیلی علوم پایه و علوم انسانی با گویش های فارسی، ترکی، لری و کردی جهت پاسخگویی به پرسشنامه های تدوین شده، انتخاب شدند. سپس ترجیح شرکت کنندگان نسبت به واژه های خوش گویی (به گویانه) با در نظر گرفتن متغیرهای زیستی، اجتماعی-فرهنگی و تحصیلی نظیر جنسیت، زبان مادری، محل تولد و رشته تحصیلی آنان بررسی گردید. اطلاعات گردآوری شده از پرسشنامه دوم با استفاده از نرم افزار آماری SPSS تجزیه و تحلیل شد. نتایج به دست آمده از ترجیح دانشجویان فارسی زبان در به کارگیری واژه های به گویانه در زبان فارسی حکایت می کند. همچنین نتایج آماری در مواردی، اختلافات معنی داری را بین جنسیت، گویش های مختلف، رشته های تحصیلی و محل تولد دانشجویان و ترجیح آن ها در کاربرد حسن تعبیر نشان داد.
    کلیدواژگان: خوش گویی، زبان فارسی، دانشجویان ایرانی، متغیرهای زیستی، اجتماعی، فرهنگی و تحصیلی، روش دلفی
|
  • Atefesadat Mirsaeedi, Batool Alinezhad Page 1
    Giegerich (1999) refers to "lexical morphology and phonology" theory as an "affix-driven" model, because in this model the properties of a group of affixes specify the properties of each stratum. He also introduces another model to which he refers as a "base-driven" model in which each stratum is defined based on the properties of the base. This synchronic study investigates affixation in Persian in order to see which model best works in analyzing this process of word-formation. The outcome clarifies that the "base-driven" model can account for affixation in Persian more successfully than the "affix-driven" model.
  • Zahra Ekhtiari Page 29
    The different constructions of [ah] which is an infinitive are prevalent in the dialect of the historical village of Xanik and its neighboring villages. Singular second person paradigm in present tense of [ah] infinitive in the dialect is a survivor of Sanskrit and Old Persian languages. Some constructions of this infinitive are widely used, because they are attributive verbs meaning is being and was being. This article indicates constructions of the [ah] infinitive in the dialect of contemporary Xanikians. Furthermore, a record of the mentioned infinitive is examined in Sanskrit, Old Persian, Avestan and Middle Persian languages. Also, the paradigms of this infinitive in Xanik dialect are compared with the contemporary dialects which are prevalent among different local dialects such as Kakhkian, Ferdowsian and Gazikian. Although [ah] infinitive is used in Kakhkian dialects, it has some differences with them. There are traces of this infinitive in Ferdowsian and Gazikian dialects. There is not root [ah] in Standard Persian. Inflection of verbs constructed with [ah] has not been examined already and this article is the first research that has introduced it.
    Keywords: [ah] infinitive, Xanikian dialect, Sanskrit, Old Persian, Avestan, Kakhkian, Ferdowsian, Gazikian
  • Mohammad Reza Pahlavannezhad, Mahnaz Shahroodi Page 51
    The present article describes the common phonological features of linguistic varieties in 20 areas of Sarakhs city. One hundred linguistic forms were gathered through interviews and questionnaires. The subjects were mostly adults, farmers, illiterate people and villagers. The phonological processes observed in these varieties were: 1. assimilation of consonants and vowels ablauting, 2. addition of final vowel, 3. deletion of final consonant 4. alternation of /e/, /o/,/ i/ to /a/ syllable-initially. Moreover the use of the allophones /q/, /ż / and /s/ in this language variety is observed
    Keywords: phonological features, phonological processes, syncope, apocope
  • Seyyed Hossein Fatemi, Hashem Sadeghi Page 67
    Al-Sâmi fi al-Asâmi is one of the important and authentic Arabic-to-Persian dictionaries, and has been used by many of the subsequent lexicographers. In this dictionary the subjects are first classified and then divided to some chapters. The author has gathered some Arabic words in each chapter and has given their Persian equals. In this article the dialectal and old words of this dictionary are mentioned together with their meanings and sometimes their roots, then some words are mentioned from other old texts that confirm the meaning of these words. Some of these words have been mentioned in Zail-e Farhanghâ-ye Fârsi, before this, but their meanings have not been explained.
    Keywords: Al, Sâmi fi al Asâmi, dialectal words, Arabic, to, Persian dictionary
  • Parvin Dokhtmashhoor, Gholam Mohammad Faghiri Page 79
    In the present article the frequency and percentage distribution of different verb tenses have been analyzed in books of 1, 2 and 3 of Masnavi. The hypothesis is that it is possible to identify the degree of realism, narrative stylistic and some aspects of grammatical voice by using the feature of tense. The theoretical framework is based on systematic functional grammar and traditional grammar. The corpus contains 16122 verbs which have been selected by systematic sampling in which 16 tenses have been analyzed. The statistical analysis shows that the present tense makes up 63%, the past tense 36%, and the future tense 5% of all. The findings indicate that Rumi enjoys a humanistic philosophy and that he thinks of living here and now on the time line. He uses the past stories and events to explain the dispositions of the people and then gives some pieces of advice that confirm his narrative style including narrating, concluding and advising.
    Keywords: tense, narrative structure, humanistic, corpus, computational
  • S.A. Razmjoo, Leila Balouch Page 101
    The overall objective of this study is to investigate the Iranian student's attitudes toward the use of euphemism in Persian by means of Delphi method regarding biological, socio-cultural and educational variables including: gender, native language, place of birth and academic major. We begin with some definitions and examples of different types of euphemism. Data elicitation procedure was through Delphi method. Two researcher-made questionnaires, an open questionnaire and a closed one were given to 130, male and female university students. The subjects were native speakers of Farsi, Turkish, Lori and Kurdish, majoring in humanities and fundamental sciences. The findings indicated university student's positive attitudes toward the use of Persian euphemism. Furthermore, in some cases the results of the study showed a significant difference among the students with different genders, dialects, places of birth and majors in the use of euphemism.
    Keywords: euphemism, Delphi method, Persian language, biological, socio, cultural, educational variables